Lý tưởng thẩm mỹ

Lý tưởng thẩm mỹ (tiếng Nga : esteticheskyi ideal) là hình ảnh về các giá trị thẩm mỹ mong muốn, cần phải có. Lý tưởng thẩm mỹ là tiêu chuẩn cao nhất để đánh giá thẩm mỹ, cho phép đánh giá một cách tự giác hoặc không tự giác các hiện tượng đời sống. Nếu các quan điểm thẩm mỹ (của cả các nghệ sĩ lẫn các nhà lý luận) biểu hiện dưới dạng khái niêm trừu tượng, thì lý tưởng thẩm mỹ không tách rời hình thức biểu hiện cụ thể – cảm tính, bởi nếu không có hình thức ấy thì không thể ghi nhận hình ảnh của cái đẹp cần phải có.

Là một phạm trù của ý thức thẩm mỹ nghệ thuật, lý tưởng thẩm mỹ có sự tương quan với các lý tưởng xã hội, chính trị, đạo đức,… nhưng vẫn có tính độc lập của nó, khái niệm “cái đẹp lý tưởng” có thể chứa dựng những ý nghĩa khác nhau, in rõ dấu ấn của tính giai cấp, của các truyền thống và tập quán dân tộc, của các thiên kiến chính trị hoặc định kiến tôn giáo,… Kết quả là “cái đẹp lý tưởng” ấy có thể là cái đẹp thực, lại cũng có thể là không đẹp, thậm chí đáng ghê tởm (ví dụ: lý tưởng phát xít về đời sống xã hội đề xuất cho những môn đồ của nó các loại lý tưởng thẩm mỹ tương ứng với sự mỹ hóa các hiện tượng gắn với trật tự do nó thiết lập: các cuộc diễu binh, rước đuốc,.., kích động tinh thần hằn thù, đầu óc vị chủng). Tuy vậy, suy cho cùng “cái đẹp” của lý tưởng thẩm mỹ được xác định bởi sự phản ánh cái đẹp thực sự. Lý tưởng thẩm mỹ phát hiện các phẩm chất của cái đẹp, nó biểu hiện cái đẹp của tâm hồn con người, cái cao cả của tinh thần nhân dân, nhân loại – chính hoạt động tỉnh thần của nhân dân, của nhân loại là cái đã sáng tạo ra và khẳng định lý tưởng thẩm mỹ, Giá trị thẩm mỹ của lý tưởng thẩm mỹ biểu hiện tính nhân loại của nó.

Lý tưởng thẩm mỹ của nghệ sĩ thể hiện qua các yếu tố của tác phẩm như : sự thể hiện các nhân vật chính diện, sự thể hiện cảm hứng chủ đạo, nhưng nhìn chung cần phải xác định lý tưởng thẩm mỹ thông qua toàn bộ cơ cấu nghệ thuật của một tác phẩm, toàn bộ thế giới nghệ thuật của một nghệ sĩ.

* Bài viết này được sửa đổi lần cuối vào lúc 2:24 Chiều ngày 27/04/2017