Thậm xưng là một biện pháp tu từ dùng để phóng đại sự vật, hiện tượng lên một cách quá mức, vượt xa thực tế để tạo ấn tượng, nhấn mạnh, gây sự chú ý của người đọc, người nghe.
Thậm xưng có hai dạng chính:
- Thậm xưng theo nghĩa đen: phóng đại sự vật, hiện tượng lên một cách quá mức, vượt xa thực tế, không thể xảy ra trong đời sống. Ví dụ:
“Mắt em là hai trái bồ đào căng mọng” (Xuân Diệu) “Tiếng sấm vang trời, đất rung chuyển”
- Thậm xưng theo nghĩa bóng: phóng đại ý nghĩa, giá trị của sự vật, hiện tượng lên một cách quá mức, vượt xa thực tế. Ví dụ:
“Tình yêu của em như biển rộng mênh mông” “Cái chết của anh là nỗi đau lớn nhất của đời em”
Thậm xưng được sử dụng rộng rãi trong văn học, báo chí, ngôn ngữ nói hàng ngày. Nó có tác dụng:
- Tạo ấn tượng, nhấn mạnh, gây sự chú ý của người đọc, người nghe.
- Thể hiện cảm xúc mạnh mẽ của người nói, người viết.
- Tạo nên hình ảnh, âm hưởng thơ ca, văn chương.
Tuy nhiên, sử dụng thậm xưng cần phải có chừng mực, tránh lạm dụng sẽ gây phản tác dụng.
Dưới đây là một số ví dụ về thậm xưng trong văn học Việt Nam:
- **Trong bài thơ “Tình yêu” của Xuân Diệu, tác giả đã sử dụng thậm xưng theo nghĩa đen để diễn tả tình yêu của mình đối với người con gái:
“Mắt em là hai trái bồ đào căng mọng”
Câu thơ sử dụng hình ảnh so sánh “mắt em” với “hai trái bồ đào căng mọng” để diễn tả vẻ đẹp của đôi mắt người con gái. Đôi mắt ấy đẹp như hai trái bồ đào chín mọng, căng tròn, đầy sức sống.
- **Trong bài thơ “Sóng” của Xuân Quỳnh, tác giả đã sử dụng thậm xưng theo nghĩa bóng để diễn tả tình yêu của mình:
“Sóng bắt đầu từ gió Gió bắt đầu từ đâu Em cũng không biết nữa Khi nào ta yêu nhau”
Câu thơ sử dụng hình ảnh so sánh “tình yêu” với “sóng” để diễn tả tình yêu của mình đối với người yêu. Tình yêu ấy tự nhiên, nảy nở từ những điều nhỏ bé, không thể xác định được bắt đầu từ khi nào.
Thậm xưng là một biện pháp tu từ quen thuộc và hiệu quả trong văn học. Nó giúp người đọc, người nghe có được những ấn tượng, cảm xúc sâu sắc về sự vật, hiện tượng được miêu tả.