Cầu sai

Cầu sai là hậu quả của các tia sáng song song với trục quang học của kính vật, nhưng đi qua các phần khác nhau của kính vật gây nên hiện tượng xói mòn ảnh một cách cân xứng. Nếu các tia sáng đi qua bên rìa của thấu kính, thì hội tụ ở điểm gần kính vật hơn các tia sáng đi qua phần giữa của bộ phận này. Cầu sai của chùm tia sáng xiên sẽ cho ảnh ở bên rìa tấm phim ảnh gọi là coma. Ngoài việc làm xói mòn ảnh, thì coma còn phá vỡ sự cân xứng của ảnh cả về hình dáng lẫn độ đen. Ảnh bị kéo căng ra theo hướng đến tâm của tấm phim ảnh. Do hậu quả của coma nên tâm đen của ảnh không trùng với tâm của chùm tia sáng.

Để khử cầu sai, thì ở các đài thiên văn người ta dùng các kính chiết quang có những thấu kính phức tạp với các mặt cong khác nhau. Ngoài ra, cũng nhằm mục đích này ở các đài thiên văn, nếu là kính phản quang, thì có những gương hình parabol hay chính xác hơn là gương parabol tròn xoay. Ngoài những quang sai đơn giản này, thì còn có các hiện tượng tiêu hình, méo ảnh, thị trường cong v.v…

Trong các máy kinh vĩ thiên văn dùng trong trắc địa, thì ở kính vật của ống ngắm thuộc thiết bị này cũng có cầu sai. Người ta xác định cầu sai ở các máy kinh vĩ thiên văn này theo các ngôi sao có cấp sao từ ba đến bốn đối với các ống ngắm có độ phóng đại trung bình và lớn. Ngoài những quang sai đơn giản này, thì các máy kinh vĩ thiên văn cũng có các quang sai tương tự như ở các kính thiên văn nói trên.

* Bài viết này được sửa đổi lần cuối vào lúc 11:43 Sáng ngày 07/01/2017